دامنه نوسان قیمت در بازار بورس
روز دوشنبه شاخص‌های بورس تهران سقوط سنگینی را پشت سر گذاشتند. شاخص کل بیشترین ریزش ۵ هفته اخیر را داشت و شاخص هم وزن بیشترین نزول سال ۱۴۰۱ را ثبت کرد.
تفاوت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک چیست و چگونه باید آن‌ها را کنترل کرد؟
ریسک سیستماتیک به ریسکی گفته می‌شود که در جایگاه کلان بر کل بازار تاثیر می‌گذارد اما ریسک غیرسیستماتیک در یک تعریف کوتاه به ریسکی بر یک صنعت خاص اثر دارد گفته می‌شود.
ریسک‌هایی که یک سرمایه‌گذار یا فعال بازارهای مالی با آن رو به رو است به صورت عمومی دامنه نوسان قیمت در بازار بورس به دو دسته کلی شامل ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک تقسیم می‌شود که در ادامه به شرح هر کدام می‌پردازیم.
ریسک سیستماتیک
ریسکی که بر کل بازار و نه فقط سهام یک شرکت یا صنعت خاص تأثیر می‌گذارد، ریسک سیستماتیک نامیده می‌شود. این ریسک با نام‌های «ریسک غیرقابل‌حذف» یا «ریسک بازار» نیز شناخته می‌شود. باید توجه داشت که این نوع ریسک هم غیرقابل‌پیش‌بینی بوده و هم اجتناب کامل از آن امکان‌پذیر نیست.
در پرتفویی که به‌خوبی تنوع‌بخشی شده باشد، ریسک غیرسیستماتیک ناچیز است و می‌توان از آن صرف نظر کرد.
ریسک سیستماتیک در بازار سهام از طریق متنوع‌سازی حذف نمی‌شود. تنها راه کاهش آن از طریق به‌کارگیری استراتژی‌های پوشش ریسک یا با استفاده از استراتژی تخصیص دارایی است.
برای مثال استراتژی قرار دادن مقداری از دارایی‌هایتان در اوراق مشارکت یا سرمایه‌گذاری در املاک می‌تواند ریسک سیستماتیک ناشی از سرمایه‌گذاری در بورس را کاهش دهد؛ اما از سوی دیگر بر عملکرد بازده پرتفوی شما نیز اثر می‌گذارد.
ریسک سیستماتیک همواره با بازار سهام همراه خواهد بود، زیرا ریسک حاکم بر اقتصاد کلان بازار است؛ مانند جنگ، تحریم‌های سیاسی- اقتصادی، نرخ دامنه نوسان قیمت در بازار بورس بهره، تورم و…
برای آگاهی از ریسک سیستماتیک یک اوراق بهادار، یک دامنه نوسان قیمت در بازار بورس صندوق سرمایه‌گذاری یا یک پرتفوی می‌توان بتای آن را بررسی نمود. بتا مشخص می‌کند که یک سرمایه گذاری در مقایسه با کل بازار چه میزان بی‌ثبات‌تر و نوسان‌پذیرتر است. به لحاظ دامنه نوسان قیمت در بازار بورس آماری بتای بیشتر از یک یعنی سرمایه‌گذاری در سهام مورد نظر ریسک بیشتری نسبت به بازار دارد. همچنین بتای کمتر از یک به این معنی است که ریسک دارایی نسبت به بازار دامنه نوسان قیمت در بازار بورس کمتر است. در نهایت بتای برابر با یک یعنی ریسک دارایی و بازار با هم برابر هستند.
ریسک غیرسیستماتیک
نوعی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری بوده که ناشی از ریسک منحصر بفرد شرکت یا صنعتی است که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنید. ریسک غیر سیستماتیک را «ریسک مشخص» هم می‌گویند.
همان‌طور که اشاره شد ریسک غیرسیستماتیک مربوط به اخبار مختص یک سهم یا یک صنعت خاص است؛ مثلا وقتی کارکنان شرکتی دامنه نوسان قیمت در بازار بورس که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید، دامنه نوسان قیمت در بازار بورس اعتصاب می‌کنند؛ ریسک غیر سیستماتیک بر قیمت سهام آن تاثیر گذاشته و از ارزش آن می‌کاهد. همچنین بحث تغییرات تعرفه واردات خودرو، تغییرات نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، تغییرات نرخ سوخت سیمانی‌ها و تغییرات نرخ بهره مالکانه سنگ‌آهنی‌ها، نمونه‌هایی از ریسک غیر سیستماتیک در صنایع مختلف هستند.
بد نیست بدانید به ریسک غیرسیستماتیک، ریسک حذف شدنی هم گفته می‌شود. این ریسک را می‌توان از طریق متنوع‌سازی و تشکیل سبد سرمایه‌گذاری کاهش داد. در پرتفویی که به‌خوبی تنوع‌بخشی شده باشد، ریسک غیرسیستماتیک ناچیز است و می‌توان از آن صرف نظر کرد. اصولا ریسک چنین پرتفویی فقط تحت عنوان ریسک سیستماتیک قابل بررسی است.
